Fysiek

De fysieke draagkracht van een bestemming of plek is het maximale niveau van menselijke gebruik van die plek, zonder dat die plek op onaanvaardbare wijze wordt aangetast. Het gaat daarbij in algemene zin bijvoorbeeld om infrastructuur en nutsvoorzieningen, zoals water, energie, etc.

De maximale fysieke draagkracht zou vanuit een smallere benadering ook bepaald kunnen worden op basis van de maximale grenzen van de aanwezige (toeristisch-recreatieve) voorzieningen en infrastructuur op een plek. Denk daarbij aan de beschikbare parkeercapaciteit en de maximale capaciteit van een accommodatie of attractie. Vanuit de gedachte ‘vol is vol’ zou een plek het bezoek goed kunnen dragen, wanneer deze maximale capaciteit niet overschreden wordt. Het is dan natuurlijk wel van belang dat voor het ontwikkelen van die voorzieningen is nagedacht over het effect daarvan op de omgeving, plaatselijke gemeenschap en bezoekersbeleving. Bijvoorbeeld: dat ergens bij een natuurgebied fysiek plaats is voor de ontwikkeling van 500 parkeerplaatsen, wil niet zeggen dat het ontvangen van zoveel auto’s en bezoekers positief is voor het natuurgebied en de bezoekersbeleving.

Kijkend naar nutsvoorzieningen lijkt het alsof Nederland water en elektriciteit in overvloed heeft. Toch zijn er steeds vaker berichten die laten zien dat deze hulpbronnen niet oneindig zijn. Zo was er in 2022 tijdelijk te weinig capaciteit op het stroomnet in Zuid-Nederland om nieuwe bedrijven aan te sluiten. De vraag naar stroom was op dat moment hoger dan de capaciteit aan kon. Met de energietransitie in volle gang zullen ook toeristisch-recreatieve bedrijven naar verwachting steeds meer gebruikmaken van elektriciteit, bijvoorbeeld om accommodaties van het gas af te kunnen halen of om de elektrische vervoermiddelen van hun gasten, bezoekers en personeel te kunnen opladen.

De zomer van 2022 was bijzonder droog en dat was met name merkbaar in de landbouw en scheepvaart. De drinkwatervoorziening kende geen problemen. Desondanks uitte de Vereniging van drinkwaterbedrijven Vewin in september 2022 zorgen over de toekomst van ons drinkwater. Vanwege de groei van de bevolking en economische groei is er steeds meer drinkwater nodig en de productiecapaciteit van drinkwaterbedrijven is hiervoor niet voldoende.

Toeristisch-recreatieve ontwikkeling kan dus (nog) meer druk leggen op deze nutsvoorzieningen. Dit hoeft niet voor alle bestemmingen een probleem te zijn, maar is zeker wel een punt van aandacht.

De fysieke draagkracht wordt vaak beschouwd als één van de meer meetbare kaders binnen het balansvraagstuk. Er zijn over het algemeen duidelijk grenzen aan de beschikbare capaciteit van een toeristisch-recreatieve voorziening, zoals attracties, accommodaties, parkeerplaatsen, etc. De fysieke ruimte laat een maximaal aantal bezoekers toe. Op bestemmingsniveau, met veel verschillende voorzieningen en infrastructuur, kan dit ingewikkelder zijn. Wat is immers leidend: de capaciteit van algemene infrastructuur of de capaciteit van individuele voorzieningen? Het is van belang dit in samenhang te bekijken: de gecombineerde capaciteit van individuele voorzieningen in relatie tot de capaciteit van algemene infrastructuur en nutsvoorzieningen.

Er zijn verschillende indicatoren die inzicht geven in de beschikbare capaciteit van een plek aan de hand van aanwezige voorzieningen. In het geval van infrastructuur kan daarnaast nog gekeken worden naar zaken als OV-capaciteit, parkeerdruk en filedruk. In het geval van nutsvoorzieningen kan worden gekeken naar de capaciteit van het stroomnet en het productievermogen van drinkwaterbedrijven.

Goede voorbeelden

Gemeente Amsterdam
De gemeente Amsterdam heeft onderzoek gedaan naar de ‘beloopbaarheid’ van de stad. In de kaart zijn zo veel mogelijk obstakels digitaal in kaart gebracht en gecombineerd met de beschikbare breedte en drukte. De walkability-score is per straat verschillend voor verschillende doelgroepen, omdat de functie van een straat per doelgroep verschilt. Alleen obstakels die bekend zijn bij de gemeente (zoals vergunde terrassen, straatmeubilair etc.) zijn opgenomen. Bekijk de kaart hier.

KU Leuven
Vanaf eind jaren ’80 zijn er verschillende studies gedaan in Europese steden op basis van een model van Costa en Van der Borg (1988) naar de grenzen van toeristische groei en de optimale mix van bezoekers. Recent is op basis van ditzelfde model door KU Leuven een onderzoek gedaan naar de toeristische draagkracht van Giethoorn, Kinderdijk en Zaanse Schans. Daarin is ook de fysieke draagkracht van het gebied een onderdeel. Het model is in deze studie wel uitgebreid met kwantitatieve en kwalitatieve gegevens van de bezoekers zelf en met impressies van publieke en private partijen die op de betreffende plekken bij toeristische ontwikkelprocessen betrokken zijn. De toeristische draagkrachtanalyse is beschikbaar.