Psychologisch

Bij psychologische draagkracht kijken we naar de ervaring en beleving van bezoekers of toeristen tijdens hun verblijf op de locatie. En dan specifiek de mate waarin zij deze plek als ‘te druk’ ervaren. Je bekijkt het vraagstuk dan dus vanuit het perspectief van de bezoeker en zijn of haar beleving van de drukte.  De vraag is dan; wanneer is de druktebeleving van de bezoeker acceptabel, zonder daarbij de kwaliteit van de bezoekersbeleving in negatieve zin aan te tasten? Het gaat om het gevoel van de bezoekers, om de druktebeleving in relatie tot de plek.

Bij de doorvertaling van balans naar draagkracht (wat kan een plek aan), gaat er vaak veel aandacht uit naar de fysieke draagkracht van een gebied. De druk die gebruikersgroepen leggen op een plek en de mate waarin dat al dan niet een negatief effect heeft op de fysieke kenmerken van de plek. Wanneer we spreken over balans dan zoeken we naar een optimaal punt waarin bezoekers, bewoners en bedrijven floreren zonder de fysieke plek negatief te beïnvloeden. De beleving van de bezoeker zou daarom een vast onderdeel van deze analyse moeten zijn. Wanneer de beleving negatief is, heeft dit onder andere een negatief effect op (toekomstig) bezoekgedrag van de persoon zelf, maar ook van zijn vrienden en bekenden met wie het wordt gedeeld, wat logischerwijs weer een negatief effect heeft op de (inkomsten van) bedrijven op die plek. En zonder de bewoners die kleuring geven aan de plek, is de beleving voor de bezoekers niet hetzelfde.

De meest gebruikte wijze om inzicht te krijgen in de bezoekersbeleving is tevredenheid van het bezoek uitvragen via bezoekersonderzoek. Dit kan zowel onder bezoekers van buiten de regio als onder de inwoners van het gebied.  In (online) enquêtes kan na afloop van een bezoek aan bezoekers worden gevraagd hoe zij het bezoek ervaren hebben. Dit kan in de vorm van bijvoorbeeld een rapportcijfer of een tevredenheidsschaal (van zeer ontevreden tot zeer tevreden). Door dit onderzoek regelmatig (of continu) te doen, kan de ontwikkeling van de tevredenheid worden gemonitord. Aanvullend kan ervoor worden gekozen om een aanbevelingsvraag aan de enquête toe te voegen, de zogenaamde Net Promotor Score (NPS). De mate waarin mensen aan vrienden en bekenden aanbevelen om een gebied te bezoeken is namelijk een goede indicator voor de mate waarin zij tevreden zijn over het gebied. Je beveelt het over het algemeen immers niet aan een ander aan als je het zelf niets vindt.

In een enquête onder bezoekers kan tevens dieper worden ingegaan op de druktebeleving door hier specifieke vragen over toe te voegen. Zoals dat gedaan is binnen de Kustmonitor van NBTC (2019). Daarin is gevraagd naar de druktebeleving tijdens het bezoek aan de kust, de mate waarin het drukker of juist rustiger was dan verwacht en in hoeverre dat het bezoek positief of negatief heeft beïnvloed. Want dat het op de ene plek fysiek drukker is dan op de andere plek, hoeft niet te betekenen dat de beleving daarmee op de drukkere plek negatiever is dan op de rustige plek. In een binnenstad verwacht men ‘gezellige drukte’, terwijl diezelfde drukte in een natuurgebied kan aanvoelen als té druk.

Bij beide methoden is het wel zo dat je geen bezoekers ondervraagt die bij voorbaat al een keuze hebben gemaakt om een gebied niet te bezoeken vanwege de drukte in dat gebied.

Daarnaast is het tegenwoordig heel gebruikelijk om online een beoordeling (of review) achter te laten na het bezoek aan een plek. Dat kan een gebied zijn, maar ook een accommodatie, restaurant of attractie. Deze beoordelingen worden via de site van de aanbieders zelf gedeeld, maar ook via specifieke beoordelingssites zoals Zoover, Tripadvisor en Google-reviews. Door de data van dergelijke websites te bekijken en eventueel te scrapen kan inzicht worden verkregen in het gemiddelde oordeel over een plek en de ontwikkeling ervan. Deze techniek kan ook gebruikt worden om specifiekere analyses binnen de beoordelingsdata te doen, bijvoorbeeld de mate waarin gesproken wordt over drukte op een plek. Verschillende marktpartijen bieden datasets en dashboards aan, waarin onder andere beoordelingsdata beschikbaar is die via webscraping verkregen is. Dit kan per regio en categorie inzicht geven in gemiddelde beoordelingsscores. Echter kan het wel zo zijn dat bepaalde sites soms worden geblokkeerd door webscrapers.  

Een meer indirecte indicator van tevredenheid kan gevonden worden in herhaalbezoek, vanuit de aanname dat men een bestemming niet nog eens bezoekt als men er niet tevreden over is. Herhaalbezoek kan ook via enquêtes achterhaald worden door te vragen of men die plek al eerder bezocht heeft. Daarbij hangt het van de beleidsdoelen af welke periode hierbij gehanteerd wordt. Moet men het in de afgelopen jaren een keer bezocht hebben, in de afgelopen maand, week of zelfs dag? Verschillende nieuwe (big) databronnen geven potentieel ook inzicht in herhaalbezoekers, zoals de data op basis van wifitrackers en geolocatietrackers vanuit apps op mobiele telefoons. Via versleutelde codes kunnen specifieke telefoons door de tijd gevolgd worden, waardoor bezoekpatronen zichtbaar worden gemaakt. Door analyses op verblijfsduur en reispatronen worden bewoners en bezoekers gedefinieerd en kan dus ook iets gezegd worden over herhaalbezoek. Al staat deze techniek momenteel nog in de kinderschoenen.

Data en Development Lab
Het Data en Development Lab heeft in 2022 een studie uitgebracht over druktegevoel, waarin op basis van gesimuleerde 360-graden druktebeelden en gemeten hersenactiviteit bij het zien van die beelden onderzocht is wat het effect van drukte op de beleving van mensen is. Dat onderzoek concludeert dat er een optimale drukte bestaat die toeristen fijn vinden. Zowel lege als volle straten en pleinen vinden toeristen minder prettig. Ook laten toeristen zich sturen door drukte-informatie en willen ze betalen voor een optimale drukte.

Wageningen Universiteit
De Wageningen Universiteit heeft een onderzoek uitgevoerd naar de druktebeleving in groengebieden. Er is een experimenteel onderzoek uitgevoerd waarbij werd bekeken in hoeverre de druktebeleving afhankelijk is van feitelijke bezoekdruk en welke andere factoren hierbij een rol spelen.