Sociaal

Sociale draagkracht, ook wel maatschappelijke draagkracht genoemd, staat voor de maximale omvang van toerisme en recreatie (in termen van aantallen en activiteiten) op een bestemming,  zonder dat bewoners negatieve gevoelens ten aanzien van toerisme en recreatie ontwikkelen. Bij sociale draagkracht gaat het om de houding en tolerantie van de bewoners ten aanzien van (de ontwikkeling van) toerisme en recreatie. Wanneer de impact van toerisme en recreatie, sociaal-maatschappelijk, ecologisch of economisch, deze draagkracht overschrijden, dan kan een negatieve of zelfs vijandige houding tegenover toerisme en recreatie ontstaan. Dit kan toerisme en recreatie - zowel de bezoekerservaring als de bedrijfsvoering van toeristisch-recreatieve aanbieders - schaden.

Sociale draagkracht is één van de moeilijkste onderdelen van draagkracht om te evalueren in vergelijking met bijvoorbeeld ecologische, psychologische en economische draagkracht. Het berust volledig op waardeoordelen en percepties en dat maakt het vrij complex. Bewoners die bijvoorbeeld in dezelfde straat wonen, kunnen toerisme en recreatie beiden anders ervaren. Sociale draagkracht is geen wetenschappelijk concept of formule waar een exact getal uitkomt, dat het maximaal aantal bezoekers aangeeft.

Vanuit de theorie ontwikkelt de sociale draagkracht zich vaak met de tijd en de groei van toerisme en recreatie. Het onderliggende uitgangspunt is dat de kwaliteit van leven van bewoners tijdens de beginfase van de ontwikkeling van toerisme en recreatie zal verbeteren, totdat de bestemming zijn maximale draagkracht heeft bereikt. Vanaf dat moment zal elke verdere ontwikkeling tot een negatieve perceptie leiden. Echter, andere onderzoeken hebben aangetoond dat dit niet altijd het geval hoeft te zijn. Percepties kunnen jaren hetzelfde blijven of juist enorm verschillen tussen verschillende bevolkingsgroepen.

Mede daarom is het belangrijk om de sociale draagkracht te blijven volgen en meten. Het is nuttig als een beheerproces om ervoor te zorgen dat de ontwikkeling van toerisme en recreatie binnen het optimale niveau blijft. Hierdoor wordt de duurzame ontwikkeling van toerisme en recreatie op de lange termijn gewaarborgd.

Sociale draagkracht is van groot belang in de gehele balansdiscussie. Het geeft inzicht in de grenzen van bewoners ten aanzien van bezoekers op de plek. Wordt deze grens overschreden dan kan dit van invloed zijn op de leefbaarheid en kwaliteit van leven van de bewoners. Daarnaast is het ook belangrijk om de kwaliteit van de ervaring van de bezoeker te behouden. Op een florerende bestemming is er zowel aandacht voor de beleving van de gast, maar meteen ook voor de plek zelf, de eigenheid ervan, de gastheren en de inwoners.

Met de ontwikkeling van geschikte sociaal-psychologische onderzoekstechnieken is het mogelijk om een betrouwbare evaluatienormen te ontwikkelen. Vragenlijsten, openbare enquêtes en interviews zijn enkele van de belangrijkste onderzoeksmethoden om waardevolle inzichten te verkrijgen.

Resident Empowerment through Tourism Scale
Om inzicht te krijgen in de houding van bewoners ten aanzien van toerisme kan een bewonersonderzoek worden uitgevoerd. De “Resident Empowerment through Tourism Scale (RETS) is een gevalideerde methode die inzicht geeft in de verschillende aspecten die de mening van inwoners over toerisme bepalen. De volgende bestemmingen hebben reeds een bewonersonderzoek uitgevoerd, in veel gevallen grotendeels gebaseerd op de RETS-methode.

• Zuid-Limburg 2018 (hier)
• Zeeland 2019 (hier)
• Texel 2020 (hier)
• Goeree-Overflakkee 2021 (hier)
• Schouwen-Duiveland 2021 (hier)
• Veluwe 2021 (hier)
• Hanzesteden 2020 (hier)

Buurten in Amsterdam
Onderzoek naar toeristische draagkracht en leefbaarheid van buurten in Amsterdam, 2019  

HZ Kenniscentrum Kusttoerisme
HZ Kenniscentrum Kusttoerisme vergeleek de uitkomsten van het Zeeuwse inwonersonderzoek met zoveel mogelijk feitelijke informatie over de impact van toerisme. Dit is een poging om subjectieve en objectieve informatie bij elkaar te brengen; “Toerisme in Zeeland, een verkenning van de invloed van toerisme op de Zeeuwse samenleving”.

HZ Kenniscentrum Kusttoerisme

HZ Kenniscentrum Kusttoerisme heeft door middel van interviews met een groot aantal vertegenwoordigers van andere sectoren in beeld gebracht wat de impact is van toerisme op de leefbaarheid, zoals de zorg, het vervoer, veiligheid en nog veel meer.

Resident Empowerment through Tourism Scale
De wetenschappelijke onderlegger van de inwonersonderzoeken in Nederland is de “Resident Empowerment through Tourism Scale”, ontwikkeld door Amerikaanse onderzoekers.

Handbook of tourism impact – social and environmental perspectives
In het hoofdstuk ‘Community perceptions of tourism impact’ in het boek ‘Handbook of tourism impact – social and environmental perspectives’ worden nog veel meer relevante invalshoeken en achtergrondartikelen benoemd. Het boek is hier te bestellen.